Gerard Gerritse komt met het ‘belangrijkste boek’

Het is volgens zijn bescheiden mening ‘het belangrijkste boek’ van dit moment. Noem het een testament van de nu 89-jarige Gerard Gerritse uit Zierikzee. In zijn boek De Bewoonbare Wereld schetst hij het dreigende klimaatprobleem: de dreiging van dit moment. Maar hij is geen doemdenker. Het probleem gaat opgelost worden, al durft Gerard Gerritse niet te zeggen of er eerst wat ergs moet gebeuren. Een boek dat hij opdraagt aan zijn kleinkinderen: de kinderen van de 21^e eeuw.

Binnenkort komt het boek uit, maar met de nodige tegenzin moet hij aan promotie doen. Dat is niet zijn ding, maar anderzijds is het een boek dat iedereen moet lezen. De gelijkenis met Jan Terlouw doemt op. Ook een D66-man op hoge leeftijd, die het klimaat bovenaan de agenda heeft geplaatst en om aandacht schreeuwt. Niet zonder reden, want de zorgen over de opwarming van de aarde en de daarmee gepaard gaande zeespiegelstijging zijn onomstreden. Maar met machtswellustelingen als Trump en Poetin gaan we de strijd niet winnen. Macht werkt altijd averechts, zo is zijn overtuiging.

Gerard Gerritse beëindigde in 1996 zijn imposante carrière als architect. Het leverde hem zelfs een koninklijke onderscheiding in de Orde van de Nederlandsche Leeuw op. Later zou hij wijsbegeerte gaan studeren (antropologie). Dat heeft bij hem een uitgesproken visie op de mens ontwikkeld. Een mens die gestuurd wordt door instincten van overleven, zorg en paringsdrift. Maar het is foutgegaan met de mensheid toen de ratio zijn intrede deed. ,,De ratio werd irrationeel toegepast”, zegt hij. Stop daarbij de drang naar macht en het is een scenario voor alles wat fout gaat.

De mens consumeert de natuur en daar gaat het fout. De mens denkt daar geen onderdeel van te zijn. De aarde warmt op en als we niet oppassen, bereikt die opwarming een punt waarop dat proces onomkeerbaar is. Als het landijs smelt, zou dat een zeespiegelstijging van zestig meter tot gevolg hebben. Met onvoorstelbare consequenties waar uiteindelijk nog plaats is voor een miljard mensen. Nu lopen er zeven miljard mensen op de aarde rond.

Die overbevolking is een groot probleem en kan beteugeld worden. Gerard Gerritse noemt de uitvinding van de pil in dit verband. Het klimaatprobleem is volgend op die overpopulatie. En dat is ook de ontwikkeling van vijandige eenheden. Mensen hebben de neiging zich in groepen te verdelen met veelal tegenstrijdige belangen. En dan is er nog de gedachte dat we de baas van het universum zijn. Een sombere constatering, die niet lijkt uit te nodigen tot een ‘happy end’.
Maar niets is minder waar. Gerard Gerritse is een optimist.

Maar macht lijkt steeds een gevaar dat op de loer ligt. Uit macht komt weinig goeds voor. Hij schets de teloorgang van de Verenigde Staten onder aanvoering van Donald Trump en de handelswijze van Poetin. Maar tegenover macht staat het inmiddels ontwikkelde empathisch vermogen van mensen. Mensen zien naar elkaar om. ,,Neem de homosexualiteit. Die paar procent van de mensen die homo zijn hebben niet de macht een plek in de samenleving te verwerven. Maar die krijgen ze wel. Dat is het empathisch vermogen van de samenleving.’’ Datzelfde verklaart de verzorgingsstaat, die we de laatste decennia hebben ontwikkeld. Maar volgens Gerard Gerritse helpt welvaart daar wel bij. ,,Zonder geld kunnen we geen dekens voor anderen kopen.’’

Terug naar de klimaatproblemen. Die worden naar de overtuiging van Gerritse opgelost. Er is namelijk een knop waaraan gedraaid kan worden en dat is het menselijk verstand. ,,Ik ben ervan overtuigd dat we het probleem gaan oplossen. Ik weet alleen niet of er zich eerst een ramp moet voltrekken. Maar oplossen doen we het.’’ In zijn boek beschrijft hij zijn visie hierop.

Hij zou willen dat iedereen zijn boek gaat lezen. Maar hij dicht zichzelf te weinig gezag toe dat dit ook daadwerkelijk gaat gebeuren. Maar dat weerhoudt hem er niet van dit ‘testament’ te schrijven. Het boek komt binnenkort uit. Nu al meer weten? Gerard Gerritse heeft e-mail: ggggoes@planet.nl