Stillevens in het Stadhuismuseum te Zierikzee

De heerlijkste vruchten, de lekkerste kreeft en vis, de mooiste bloemen en de aangenaamste dranken, dat alles is te zien in het Stadhuismuseum in Zierikzee. Deze bijzondere tentoonstelling is het bezoeken waard.

Op 18 januari 2023 vond de opening van deze expositie plaats. Het is alweer de vijfde in een reeks waarin de Zeeuwse schilderkunst uit de Gouden Eeuw centraal staat. Fred G. Meijer is een gerenommeerd specialist op dit terrein en schreef de begeleidende publicatie, weer een uitgave van WBooks in samenwerking met het Stadhuismuseum. Dat museum timmert er flink mee aan de weg en zorgt ervoor dat ook Schouwen-Duiveland meetelt op het gebied van hoogwaardige exposities.

Vooral in de zeventiende eeuw waren de interieurs van heel wat huizen opgevrolijkt door schilderijen. Niet alleen van de elite, ook wie het zich maar enigszins kon veroorloven, had een of meer schilderijen aan de wand of muur hangen. Tot de genres die populair waren, behoorden stillevens en die staan in de tentoonstelling centraal, met ook dit keer weer veel bruiklenen van elders. Er is ook een stilleven uit de eigen collectie. Dat is een zogenaamd keukenstuk van de Goese schilder Cornelis Eversdijck (1583-1649). Daarop zien we een rijk gevulde tafel met aan de rechterzijde een jonge vrouw die de toeschouwer een moot zalm toont. Bonen, bessen, augurken, aardbeien, bramen, kersen en witte radijzen zijn er in overvloed. Vlees is er in de vorm van dode vogels. Dat alles in gereedheid wordt gebracht voor een uitgebreide maaltijd is te zien aan de tinnen borden. Wie het Historisch Museum De Bevelanden in Goes, bij de Maria Magdalenakerk, heeft bezocht, zal zich de imponerende schilderijen van de schuttersgilden herinneren. Twee daarvan zijn van de hand van Cornelis Eversdijck.

Was het Rijksmuseum in Amsterdam vroeger terughoudend om materiaal uit te lenen aan het Stadhuismuseum, dat is nu veranderd dankzij de opgebouwde reputatie. Daarom is er een tekening te zien van Christoffel van den Berghe, geboren in Sint Maartensdijk. Het is een studie met bloemen en insecten uit 1618. Dankzij het baanbrekende werk van de kunsthistoricus Laurens Bol, directeur van het Dordrechts Museum, weten we meer over deze en andere Zeeuwse schilders over wie tevoren nauwelijks iets bekend was.

Aangenaam is dat het schilderij van Adriaen Coorte tijdelijk weer terug is in Zierikzee. Het betreft een zogenaamde vanitas, een compositie waarbij de naderende dood in de vorm van symbolen van vergankelijkheid het thema vormen. Vanitas komt van Vanitas Vanitatum, het Latijn voor: ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid. We vinden het terug in de Bijbel, in het boek Prediker 1:2 en 12:8. Dankzij het onderzoek van Katie Heyning is bekend dat de Zierikzeese predikant David van Doreslaer (in de publicatie verhaspeld tot Dorselaar) en de chirurgijn Willem Boenaert dergelijke stillevens in hun huizen hadden hangen. Het schilderij hing generatieslang in het Burgerweeshuis te Zierikzee, in de regentenkamer, boven de deur naar de gang. Het bestuur van het Weeshuis verkocht het om een opknapbeurt van het pand te bekostigen. Dat het schilderij daaraan opgeofferd moest worden was spijtig, maar gelukkig bleef het voor Zeeland behouden. Het Zeeuws Museum kon het verwerven met financiële steun van onder meer de provincie. Ook over Adriaen Coorte is inmiddels meer bekend. Hij werd geboren in IJzendijke en werkte in Vlissingen. Vermoed wordt dat hij doofstom was en in het schilderen zijn levenslust vond.

Op deze plaats zullen we de verleiding weerstaan om nog meer te vertellen. Wie meer wil weten en vooral zien, mag deze expositie niet missen. De begeleidende publicatie is te koop in het museum of in de boekhandel voor € 17,95, ISBN 9789462585126.

Huib Uil