Honderd jaar Kerkbode

Honderd jaar geleden, op vrijdag 18 augustus 1922, verscheen het eerste nummer van de ‘Zierikzeesche Kerkbode. Hervormd Weekblad voor Schouwen en Duiveland’. Begonnen als wekelijkse periodiek, verschijnt het blad tegenwoordig om de twee weken. De titel is bij herhaling gewijzigd en is nu: Kerkbode voor gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland op Schouwen-Duiveland. Het formaat is iets kleiner dan in het begin en tegenwoordig is het blad geïllustreerd met foto’s. De periodiek is bedoeld voor iedereen die zich bij de Protestantse Kerk betrokken voelt. In deze kerk gingen de Hervormden, Gereformeerden en Evangelisch-Luthersen op.

De drijvende kracht achter de oprichting van de kerkbode was de Zierikzeese Hervormde predikant J.G. Steenbeek jr. Het jaar ervoor, in augustus 1921, was hij in Zierikzee dominee geworden. Zijn enthousiasme om de kerkbode te starten, wist hij over te brengen op anderen. Met hun steun en inzet lukte het dit initiatief van de grond te krijgen. Die hulp zocht hij bij zijn geestverwanten en dat waren de rechtzinnige predikanten op het eiland. Zij behoorden tot wat genoemd werd de ethische richting. Die collega’s waren de predikanten in Burgh, Dreischor, Noordgouwe, Haamstede, Zonnemaire, Nieuwerkerk, Elkerzee, Bruinisse en Oosterland. Ook Kerkwerve, Serooskerke en Sirjansland konden erbij worden gerekend, maar die gemeenten hadden op dat moment geen predikant. Geen medewerkers werden de vrijzinnige predikanten in Zierikzee, Brouwershaven, Ouwerkerk en Renesse-Noordwelle. Dat zou pas na de Tweede Wereldoorlog gaan veranderen. Van de redactie maakten naast ds. Steenbeek als eindredacteur twee Zierikzeeënaars deel uit. Beiden behoorden tot zijn kring: P.D. de Vos, gemeentearchivaris, en mr. P. van der Elst, rechter in de Arrondissementsrechtbank. Vanwege de opheffing van de rechtbank vertrok hij eind 1923. Hij werd vervangen door dr. W.H. Weeda, predikant in Oosterland.

In het eerste proefnummer gaf ds. Steenbeek een toelichting bij de uitgave: ‘Onze bedoeling’. Het blad wilde contact leggen met de kerkmensen en op die wijze voorlichting geven. Uitdrukkelijk gaf de redactie aan dat het blad niet aan politiek deed, het was een kerkelijk blad. Het beleven van het Evangelie van Jezus Christus, de uitbreiding van Gods koninkrijk en de groei en bloei van de Nederlandse Hervormde Kerk op heel Schouwen-Duiveland waren de doelen.

Het blad kreeg een vaste opzet. Op de eerste pagina - die traditie wordt voortgezet tot op heden – stond een ‘overdenking’ van een de predikanten. In het eerste nummer zette ds. Steenbeek zelf de toon. De berichten uit de kerkelijke gemeenten waren incidenteel, een ruimere plaats was er voor allerlei onderwerpen zoals de zending, boekbesprekingen, gedichten en verslagen van kerkelijke activiteiten. In de eerste jaargang begon gemeentearchivaris De Vos een serie over de kerkhistorie van stad en eiland. Later werden de mededelingen van de afzonderlijke gemeenten het belangrijkste en meest gelezen gedeelte. Een vaste rubriek was de lijst van preekbeurten voor de komende zondag. Bij die van Zierikzee werden ook kerkdiensten van andere kerkelijke gemeenten vermeld.

De achterzijde was gevuld met advertenties van vooral Zierikzeese middenstanders om, naast het abonnementsgeld, de exploitatie rond te krijgen. Dat bleef het geval tot en met de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog kreeg het blad een verschijningsverbod. Het blad werd gedrukt bij C.H.J. Mommaas aan het Havenpark, later de firma De Mooy & Mommaas. Na de oorlog werd dat de firma Lakenman & Ochtman.

Honderd jaar kerkbode betekent ook veel anekdotes. We geven er een uit de periode toen het drukwerk nog met de hand werd gezet. In Dreischor en Noordgouwe was van 1963-1965 ds. G.F.H. Kelling dominee. De zetter verwisselde nog weleens de voorletters van deze dominee. Toen dat weer eens gebeurde gaf de dominee hem een tip: Kent u Georg Friedrich Händel?!

Huib Uil