Afbeelding

De telefoon op Schouwen-Duiveland honderd jaar geleden

Column

Wat nu vanzelfsprekend is, was dat honderd jaar geleden niet. De telefoon, toen nog met draden en kabels, was een nieuw fenomeen met een aarzelende start. Dat zou pas halverwege de vorige eeuw anders worden.

De telefoon als communicatiemiddel dateert uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Gaandeweg werd de nieuwe verbinding verbeterd. De aarzelingen bij de invoering hadden veel te maken met de telegrafie. Die had een stevige positie veroverd en was een betrouwbaar middel om snel boodschappen en berichten door te geven. Het was juist de telegrafie die de telefonie ging benutten. Vanaf de jaren tachtig van de negentiende eeuw had vrijwel elke plaats op Schouwen-Duiveland een telefoonverbinding in het telegraafkantoor. De resterende plaatsen volgden nog voor de eeuwwisseling. De boodschappen werden voortaan ingesproken via de telefoon, opgeschreven op een telegram dat vervolgens met spoed werd bezorgd.

Een telefoonnet kwam even na de eeuwwisseling tot ontwikkeling. Op 27 april 1905 verscheen in de Zierikzeesche Nieuwsbode een bekendmaking van de burgemeester van Zierikzee. De aanmelding voor een telefoonverbinding werd opengesteld. Er werd een voorlichtingsavond georganiseerd en het resultaat was dat er meteen 26 aanmeldingen waren. Dat aantal steeg tot 34, voldoende om een aanvraag in te dienen. Op 6 februari 1906 volgde de opening van het telefoonkantoor, inclusief een openbare spreekcel voor iedereen, in het postkantoor aan de Meelstraat. Daar is nu nog steeds de telefooncentrale gevestigd. 

Op 1 mei 1906 volgde Bruinisse, in 1907 Brouwershaven en in de daarop volgende jaren de overige dorpen. Alle telefoonnummers waren te achterhalen via een gids. De editie van 1904 kostte 50 cent. Zierikzee verscheen voor het eerst in de editie van 1906. Nummer 1 was toegekend aan de kruidenierswinkel van Gaanderse, gevestigd in het pand links van de Gasthuiskerk. Bedrijven, grote winkels, banken, hotels, handelaren en functionarissen waren degenen die een telefoonaansluiting hadden.

De editie van de ‘Rijksgids voor den telefoondienst’ van honderd jaar geleden leert dat in 1921 alle dorpen waren aangesloten. Het aantal nummers in Zierikzee lag op 152. Nummer 1, de winkel van Gaanderse, stond inmiddels op naam van W. Merle. Het jongste nummer was 152 van J.J. de Vlieger, bierhandel, aan de Meelstraat B 415 (nu nummer 46), in de gids verhaspeld tot: Weelstraat.

Op de dorpen was het aantal aansluitingen nog mondjesmaat. Bruinisse was tweede met 29 nummers, aangevoerd door de firma D. van den Berg en Zoon, oester- en mosselhandel. Brouwershaven telde 20 aansluitingen. Hier had Hotel Jacob Cats aan de Molenstraat nummer 1. In de overige plaatsen bleef het aantal telefoons beneden de twintig, soms ver beneden dat aantal. Zo telde Renesse nog maar vier nummers met notaris F.J.H. Jespers als eerste. In Scharendijke waren dat er al zes. De lijst werd daar aangevoerd door beurtschipper en koopman J. Verwest. De dorpen waar nog maar een aansluiting was, waren Serooskerke en Noordwelle; iets meer, twee, hadden Kerkwerve en Sirjansland. In de twee laatste waren de aanvoerders met nummer 1 burgemeester-secretaris C.J. Boogerd en in Sirjansland beurtschipper C. van den Berge.

Hoewel nog in aansluitingen gering, kon iedereen, wanneer dat nodig was, telefoneren, hetzij in het postkantoor(tje) of bij iemand in de buurt als het dringend was. Een telefoonaansluiting kostte in de begintijd 25 gulden per jaar. Daarbovenop kwamen de kosten van de gesprekken: 2½ cent voor drie minuten. Interlokaal bellen kostte dertig cent voor elke drie minuten. Wie meer wil weten over de telefonie op Schouwen-Duiveland kan terecht in de Kroniek van het land van de zeemeermin, het jaarboek van Stad en Lande, jaargang 1988, waar Joop van Loo het uit de doeken doet.

Huib Uil

Meer nieuws