Open Monumentendag en het Platte van Schouwen

Open Monumentendag op zaterdag 12 september zal dit jaar anders verlopen. In deze tijden wordt veel bepaald door de voorzorgsmaatregelen in het kader van het coronavirus. Dat betekent dat de open dag weliswaar doorgaat, maar in aangepaste vorm. Een deel van de gebruikelijke activiteiten is geschrapt en er zijn minder deelnemers. Niettemin zijn een kleine vijftig monumenten op Schouwen-Duiveland op zaterdag 12 september toegankelijk. Maar wel met inachtneming van de geldende regels.

Het gebied dat dit jaar centraal staat is het ‘Platte van Schouwen’. Voor deze gelegenheid zijn twee wandelingen en een fietsroute uitgezet. De wandelingen hebben Scharendijke en Serooskerke als startplaats. De fietstocht brengt de deelnemers door het hele gebied. Ook elders is er het nodige te doen, zo zijn er bijvoorbeeld in Zierikzee allerlei activiteiten. De Stichting Monumenten Schouwen-Duiveland heeft gezorgd voor het beslaan van paarden. De hoefsmid trekt langs de acht travaljes die ons voormalige eiland rijk is. Een deel van de kerken, molens en huizen is ook te bezoeken. Tot slot zijn alle musea open die aandacht geven aan Schouwen-Duiveland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alle informatie staat in een brochure die op veel punten, waaronder alle deelnemende monumenten, is mee te nemen.

Extra uitgelicht wordt het Platte van Schouwen. Met die term wordt het middendeel van Schouwen-Duiveland bedoeld. Aan de oostzijde wordt het begrensd door de Schouwse dijk, die loopt van Zierikzee naar Brouwershaven. Aan de westzijde wordt de grens gevormd door de dorpen Scharendijke, Ellemeet, Noordwelle en Serooskerke. De bodem ligt hier laag. In Zeeland geldt de regel: hoe ouder de polder, hoe lager de bodem. Schouwen kreeg in het midden van de twaalfde eeuw een ringdijk, een prestatie van formaat.

Aan de zuidzijde van Schouwen ging tussen 1300 en 1700 veel land verloren: ruim drieduizend hectare grond met talrijke dorpen. Dat lot dreigde ook het Platte van Schouwen. Hier waren het niet de stormvloeden en overstromingen, maar het beleg van Zierikzee in 1575/1576 en de daarmee in verband staande inundatie van het eiland. Voor een deel van de dorpen betekende dat het terugvallen tot een gehucht of zelfs verdwijning.

Bovendien kampte het Platte van Schouwen eeuwenlang met het probleem van een slechte afwatering door de lage ligging. Afwateringssluizen en molens om het water weg te krijgen, hadden maar een matig succes. Dat veranderde in 1876 met de bouw van een stoomgemaal, dat nog altijd te zien is vanaf de dijk bij de Heerenkeet. Daardoor kon het zuidelijk deel van het Platte van Schouwen bevrijd worden van de jaarlijkse wateroverlast.

De lage ligging bleef een probleem voor de landbouw. Juist hier werd in de periode 1991-2014 het Plan Tureluur aangelegd. Opnieuw kreeg het water vrij spel en daarmee ook een grote variëteit aan vogels en planten. Het Platte van Schouwen kreeg daarmee een extra trekpleister. Rust, ruimte en natuur zijn nu de kenmerken van dit deel van ons voormalige eiland. Dat gecombineerd met het monumentale erfgoed in de vorm van kerken, molens, boerderijen en woonhuizen maken een bezoek extra waardevol. Het is ook een ontdekkingstocht langs verdwenen dorpen waar lessenaars met informatie ons inlichten over wat er eens was. Wethouder Jacquelien van Burg is, zo schrijft ze in het voorwoord, enorm dankbaar dat zij op dit prachtige eiland woont waar ze volop kan genieten van de natuur en het mooie erfgoed. We zeggen het haar graag na. Maar ook dit: denk erom dat we rekening houden met anderen en zorgen dat we op voldoende afstand van elkaar blijven.

Huib Uil