Column Wim Klaassen

Het groene gras

Hoe groen is het gras bij de buren? We gaan voor een benchmarkonderzoek, want meten is weten. Was dat maar waar. Voordat je het weet, ga je selectief winkelen in een hoop cijfers, op zoek naar betekenis. Bovendien zijn sommige weetjes, zoals sommige statistieken, overbodig.

Op 28 oktober informeerde Bureau K + V tijdens een (vrij) toegankelijke presentatie in ons ruime stadshuis over een onderzoek naar de uitgaven en inkomsten voor de gemeentelijke taakvelden in relatie tot vergelijkbare gemeenten, waaronder Tietjerksteradeel. De kwestie is in hoeverre de inkomsten en uitgaven in 2017 en 2018 afwijken van de benchmark. In de uitnodiging lichtte de gemeente toe dat raadsleden zo de gelegenheid kregen om de uitkomsten mee te nemen tijdens de begrotingsbehandeling in november. Het rapport met een diepgaande analyse van de onderzochte data ziet overigens pas ná die begrotingsbehandeling het licht.

Bureau K + V heeft ook in 2015 een benchmarkonderzoek gedaan. Aanleiding daarvoor toen was de behoefte om te komen tot een vermindering van de uitgaven. Het rapport bevestigde de roep in de woestijn dat het uitgavenpatroon van de gemeente hoger was dan van andere, vergelijkbare gemeenten. Die uitkomst kwam niet van de rapporteur, maar van de gemeente zelf: de gemeente had een hoger ambitieniveau en een hoger dan wettelijk noodzakelijk takenpakket. Manmoedig speur ik nog steeds naar onderbouwing. Elke ambitie vertoont minstens één gebrek, namelijk dat ze niet om kijkt. Uit 'verdiepende analyses in gesprekken met medewerkers van de gemeente' was de rapporteur gebleken dat de mogelijkheden tot besparen beperkt waren, omdat die hogere uitgaven volgden uit strategische visies van de gemeente, anders gezegd: uit eigen beleid. Dat haal je de koekoek. Inderdaad, de oorzaak van die beperkte mogelijkheid tot besparing is het echte probleem: eigen beleid.
Daarom is het belangrijk wat de gemeente toen opstak uit het onderzoek: het college stelde de raad voor om het rapport voor kennisgeving aan te nemen. En zo geschiedde. De rapporteur zuchtte diep en moest denken aan een geïnterviewde, die in zijn zinnig betoog werd onderbroken door de interviewer met de woorden 'interessant, maar gaat u verder.'

We wisten al dat onze gemeente relatief veel uitgeeft, maar waarom is dat zo en wat gaan we daar dan aan doen? Geeft het benchmarkonderzoek antwoord op prangende vragen over de jaarrekeningen 2017 en 2018 en over de begroting 2020? Wordt de wanverhouding tussen baten en lasten helder belicht? Hoe staat het met het aantal Fte's, met de inhuur van derden, de externe adviseurs en de batterij advocaten of met die riskante investering voor Pontes, waartoe rap besloten is, nog vóór de behandeling van de begroting 2020? Benchmarkonderzoeken hebben eigenlijk geen zin, indien die niet leiden tot enige vorm van zelfreflectie bij de gemeente over het eigen functioneren.

Zó groen is dus het gras. Als je blijft doen wat je altijd al deed, krijg je resultaten die je altijd al had.