75 jaar Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland

75 jaar geleden, op dinsdagavond 10 mei 1948, werd in Haamstede de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland opgericht. Driekwart eeuw zet de vereniging zich in voor flora, fauna en het landschap op ons voormalige eiland. Dat de vereniging in een behoefte voorziet, heeft ze ruimschoots bewezen.

Initiatiefnemer van de oprichting was Nico H. Lysen, opzichter van de Dominiale duinen, daarin gestimuleerd door zijn echtgenote. De plaats van oprichting was de Tuinbouwschool waar die avond zo’n dertigtal personen gehoor hadden gegeven aan de oproep. C.J.S. Ruiter, ambtenaar van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, kwam een toelichting geven over het nut van vogelbescherming. Voor de vogels kwam minder ruimte omdat natuurgronden in cultuur werd gebracht. Daarom was het zaak te behouden wat er nog was. Propaganda en controle zijn de belangrijkste taken, zo hield de ambtenaar zijn gehoor voor. De jeugd kon erbij worden betrokken door het bouwen en ophangen van nestkastjes. Specifiek ging Ruiter in op de Vogelwet 1936. Met de uitvoering daarvan was hij op het ministerie belast. Op de vraag aan de aanwezigen of ze lid wilden worden van de nieuwe vereniging gaven 16 personen gehoor. Daarmee was de Vogelbeschermingswacht Schouwen-Duiveland, want zo heette de nieuwe vereniging, een feit. Een voorlopig bestuur werd gevormd dat bestond uit Lysen; vogelfotograaf J. Vijverberg, Schuddebeurs; J. Viergever, Serooskerke; P.L. Vis, Haamstede; P.M. den Haan, Burgh; mevrouw P. Verspyck-Methorst, Zierikzee en onderwijzer H.L. van Scheepen, Ellemeet. De naam van de vereniging veranderde in 1952 in Vogelwacht Schouwen-Duiveland en in 1970 opnieuw in de huidige naam.

Vanaf 1956 heeft de vereniging een eigen tijdschrift: Sterna, aanvankelijk gestencild, maar nu een fraai magazine. Indertijd waren vele nummers, toen nog in klein formaat, een lust voor het oog vanwege de fraaie tekeningen van Henk Doornekamp. Vanaf 1979 is het ook het blad van de Vereniging voor Natuur- en Landschapsbescherming Goeree-Overflakkee. Imagoschade ondervond de Natuur- en Vogelwacht toen ze haar stem liet horen bij ingrijpende aantastingen van het landschap. Het succes van bezwaren tegen plannen, zoals de aanleg van wegen door de Dominiale bossen en de Schelphoek, was meer te vinden in Den Haag dan bij de gemeenten en de provincie. Naar mate de tijd verschoof, kwam er meer begrip en waardering voor de bezwaren tegen de expansie van de recreatie. In die periode was Frans Jansen (1919-1998) uit Brouwershaven het boegbeeld van de vereniging met rondom hem tal van anderen die zich inzetten voor het behoud van natuur en landschap. Een recent voorbeeld waartegen de Natuur- en Vogelwacht waarschuwde, is Brouwerseiland.

In de achterliggende 75 jaar heeft de vereniging haar bestaansrecht meer dan voldoende bewezen. Actief bezig zijn met flora en fauna is geen voorwaarde om toch lid te worden van de vereniging. Ook wie op afstand bij wil blijven, kan dat via Sterna om zo, om maar wat te noemen, de stand van de uilen op het eiland te volgen. Meer over de geschiedenis van de vereniging ophalen, hoeft hier niet want bij het vijftigjarig bestaan schreef Frans Beekman een lezenswaardig artikel in het toen uitgegeven speciale nummer van Sterna dat verscheen onder de titel ‘Natuur, Landschap, Mensen’. Dat nummer eindigt met een artikel van John Beijersbergen: ‘Een reis door Schouwen in 2025’. Hij heeft het over een maximum van toegestane auto’s door middel van elektronische sluizen richting Westhoek, beperking op individueel vliegen, op Schouwen geen landbouw, maar een parkachtig landschap, het Dijkwater loopt weer door zijn oude bedding van de Gouwe naar Zierikzee enzovoorts. Visie kan de schrijver niet ontzegd worden, maar ook voor mensen van de natuur- en vogelwacht blijft vooruitzien lastig. 

Huib Uil