Ont-woorden

Over de vraag hoe schuin of scheef het zit bij onze gemeente zal ik terug moeten komen. De juridisch medewerker Handhaving heeft laten weten dat ‘gezien de omvang van mijn verzoek’ de termijn wordt verlengd. Ik vermoed dat ze nog ergens een partijtje zwarte lak op de kop moeten tikken voor enige ont-woording. 

Daags na dit – niet geheel onverwachte – mailtje werd ik aangesproken door Marietje. Zij is een van de koudwaterzwemsters waar ik het eerder over had. “Ik heb nog een boekje van je vader”, zei ze, en of ik het wilde hebben. Dat wilde ik en zij zou het in de ‘busse’ doen. Op de kaft van hergebruikt papier staan in potlood de naam van mijn vader en de titel ‘Het Pelikaantje’ die zorgvuldig is overgetrokken met een inktpen. Het is een avonturenboek voor jongens uit de jaren dertig. In het boekje vind ik een prentje uit een dagkalender als bladwijzer. Dinsdag 3 november, L.K. 6 Nov. Na wat zoekwerk kom ik op 1936. Het boekje zelf blijkt in 1934 te zijn gedrukt. In het verhaal komt de kerstvlucht van 1933 van het KLM-toestel ‘de Pelikaan’ voor. Het verhaal eindigt met een recordvlucht van Jimmy (de held) om met de ministers van Oorlog en van Koloniën naar Indië te vliegen. ‘Er hing gevaar in de lucht. Verband houdende met den toestand in onze Oost, (…)’. 

Ik surf nog wat verder op het www. In de ‘Zierikzeesche Nieuwsbode’ van 10 februari 1933 lees ik over de muiterij op de Zeven Provinciën en over het opkomende Duitsche nationalisme. De ‘Bode’ vreest voor ‘degenen die uit zijn op wijziging van de territoriale indeling van Europa door aanwending van geweld’. L’histoire se répète. 

De woorden uit de Bode van ‘33 zijn actueler dan ooit met de agressieve honger van Putin en geduldige honger van Xi. En laten we vooral onze eigen honger naar steeds meer hier niet vergeten.

Mijn vader werd volwassen in de – door de Bode - voorspelde periode van geweld. Gedwongen werken in Duitsland en daarna vier jaar Indië. Een wereld die anders was dan hij in het Pelikaantje had gelezen. Hij heeft het me nooit verteld.

Het zwijgen van de generatie van mijn vader wordt gezien als een soort van ‘coping’. Wegstoppen of wegdrinken uit een jeneverfles omdat psychische hulp ontbreekt. Zelf denk ik dat hij de woorden niet kon vinden om de gruwelijke realiteit te duiden. Met de woorden uit zijn zorgvuldig gekafte kwartjesboekje zou dat zeker niet zijn gelukt.

Door de ont-woording van onze slechtste ervaringen is de geschiedenis incompleet. En de lessen die daarmee geleerd kunnen worden ook. Ik ben ervan overtuigd dat de niet gevonden woorden van mijn vader een ernstige waarschuwing zijn voor de tijden die nu komen. Blijf luisteren naar wat niet is gezegd. Blijf lezen wat niet is geschreven.

Wout van den Berg