150 jaar Rode dorp in Zierikzee

De bewoners van het Rode dorp in Zierikzee kunnen dit jaar feest vieren. Honderdvijftig jaar geleden kwamen de eerste huizen aan deze straat gereed. Er ontstond een buurtje en de huizen kregen rode dakpannen. Daarom heet de straat: Rode dorp.

In de negentiende eeuw was deze buurt, aan de noordzijde van Zierikzee, nog vrijwel onbebouwd. Hier stond een meestoof, een gebouw waar de wortels van de meekrapplant werden gedroogd en vermalen tot poeder dat diende voor de verfstof rood. Het was de Binnenstoof; ‘binnen’ omdat deze meestoof in tegenstelling tot andere meestoven binnen de stadswallen stond. De sloop van het gebouw leverde een groot terrein op.

Het plan om goedkope arbeiderswoningen te bouwen, ontstond in 1867. Het initiatief ging uit van drie dominees: J.H.C. Heyse, Luthers predikant, en de Hervormde predikanten H.A. Gillot en F.W.N. Hugenholtz. Zij trokken zich het lot van de arbeidende bevolking aan en wilden woningen bouwen die tegen een lage huur ter beschikking werden gesteld aan wat toen heette: de werkmansstand, met de mogelijkheid die later te kopen. De plannen wilden aanvankelijk niet vlotten. De belangrijkste reden was dat er geen goedkoop bouwterrein kon worden gevonden. Daarom werd een beroep gedaan op de gemeente. Ook was er verschil van mening over de financiering. Niettemin werden de plannen doorgezet. De commissie werd omgezet in een vereniging om daarmee rechtspersoonlijkheid te verkrijgen.

Het bestuur deed drie suggesties aan de gemeente voor het bouwterrein: bij de voormalige Binnenstoof, achter de Gasthuiskerk en aan het eind van de Scheepstimmerdijk. In verband met de kosten wilde de vereniging de grond niet kopen maar in erfpacht ontvangen. De gemeenteraad stelde zich positief op, koos voor het eerste terrein en een lage erfpachtsom. 12 are werd ter beschikking gesteld tegen 1 cent per centiare. Er waren ook raadsleden die bezwaren hadden, maar het voorstel werd aangenomen met zeven tegen vijf stemmen. Voor de bouw werden aandelen uitgegeven: tien series van elk zestig aandelen tegen vijftig gulden per aandeel zodat een kapitaal van dertigduizend gulden beschikbaar zou komen.

Op 29 januari 1872 werd de bouw van vijf woningen aanbesteed. Het ontwerp was van de hand van de gemeentebouwmeester M. Couvée jr. Aannemer werd J. van Dijke Hz. Kort daarop werd begonnen met de bouw. Op 7 april 1872 werd de eerste steen gelegd door Paul Th. Hugenholtz, het oudste zoontje van voorzitter ds. Hugenholtz, bijna zeven jaar oud. De gedenksteen bevindt zich in de gevel van Rode dorp 36. In de loop van dat jaar kwamen de woningen gereed. Al snel werden er nog zeven bijgebouwd. De huizen werden in de daarop volgende decennia gekocht door de huurders. De vereniging is vermoedelijk tegen het eind van de negentiende eeuw ontbonden.

De initiatiefnemers vervolgden hun levensreis elders. Ds. Heyse vertrok in 1868 naar Zaandam. Later legde hij zijn predikantsambt neer, keerde terug in Zierikzee en werd later lid van Gedeputeerde Staten van Zeeland. Ds. Gillot vertrok in 1873 naar Sint Petersburg waar hij de Hervormde gemeente in die stad diende. Ds. Hugenholtz vertrok in 1875 naar Santpoort en later naar de Verenigde Staten. Daar heeft ook zijn zoon Paul gewoond. Hij overleed te Amsterdam in 1939, 74 jaar oud. Aan het Rode dorp werden in de loop van de tijd nieuwe woningen gebouwd waarmee de straat geheel gevuld werd.

Huib Uil