Afbeelding

Zonnemaire en Beata Maria de Dolore

Column

Voor de omwenteling in 1572 waren de kerken op ons eiland gewijd aan een heilige. In Zierikzee was dat Sint Lieven, een Schotse zendeling die in Vlaanderen ter dood werd gebracht. In Renesse was de kerk gewijd aan de apostel Jacobus, in Nieuwerkerk aan Johannes de Evangelist, in Dreischor aan Adriaan en in Ouwerkerk aan Gertrudis. Meestal weten we niet waarom juist voor die heilige werd gekozen. Toen me onlangs een dergelijke vraag werd gesteld ten aanzien van Zonnemaire dacht ik ook hier geen antwoord te kunnen geven. Maar na enig onderzoek kwam er een heel aannemelijke hypothese.

Zonnemaire is voor Schouwse begrippen een jong dorp. Na het gereedkomen van de polder in 1401 werd begonnen met de bouw van huizen aan de noordzijde. Ook werd een start gemaakt met de bouw van een kapel. De nieuwe kerkelijke parochie was een dochter van de kerk van Dreischor, maar tegelijkertijd zelfstandig. Wanneer de kapel werd gewijd tot kerk weten we niet exact maar waarschijnlijk is dat kort voor 1442 gebeurd, de oudste vermelding van de parochie. Dat de keuze op Beata Maria de Dolore als beschermheilige van de nieuwe kerk viel, valt te verklaren uit een aantal factoren. Op de eerste plaats was het niet aantrekkelijk een heilige te kiezen waarop in de buurt al de keus was gevallen. Op de tweede plaats kwamen niet alle personen uit de Bijbel in aanmerking, in ieder geval niet uit de tijd van het Oude Testament, en niet alle heiligen waren even aantrekkelijk.

Maria was als de moeder van de Heere Jezus bijzonder geschikt. Maar ze was al vernoemd door Elkerzee en in de duinen stond een kapel die ook aan Maria was gewijd met haar andere naam: Onze Lieve Vrouwe. Juist in de periode dat Zonnemaire toe was aan het vernoemen van de kerk was een variant van Maria populair aan het worden. Het was Beata Maria de Dolore. Beata betekent heilige, gezegende of gelukkige. Maria de Dolore is Maria van Smart, of zoals ze nu wordt aangeduid: Onze Lieve Vrouwe van Smarten, in het Latijn: Mater Dolorosa.

In de beeldende kunst wordt Maria afgebeeld als een rouwende vrouw. De zwaarden of pijlen die haar hart doorboren, zijn zeven in getal. Ze zien op het verdriet dat ze in haar leven doormaakte. Ze zijn ten dele in de Bijbel te lezen: 1. De profetie van Simeon bij het brengen van Jezus in de Tempel (Lukas 2:34), 2. De vlucht naar Egypte (Matthéüs 2:13-14), 3. Het zoek raken van Jezus, toen 12 jaar (Lukas 2:42-51), 4. De ontmoeting van Maria met Jezus op weg naar Golgotha, 5. Maria onderaan het kruis (Johannes 19:25-27), 6. Maria omhelst Jezus’ lichaam na de kruisafneming en 7. Jezus’ begrafenis.

Bij de keus voor Maria van Smart is vermoedelijk inbreng geweest van de eerste pastoor van Zonnemaire. Dat was Johannes Pietersz. of in het Latijn: Johannis Petri, die in 1445 of 1446 werd aangesteld op voordracht van Catharina van Kleef, sinds 1413 ambachtsvrouw van Dreischor, Noordgouwe en Zonnemaire. Waarschijnlijk heeft ook zij invloed gehad op de keus voor Maria van Smart. In haar gebedenboek is een afbeelding te vinden van Maria met op haar knie Jezus en knielend voor hen Catharina.

Met de Reformatie verdween ook de heiligennaam. In de protestantse visie was geen ruimte voor een dergelijke Maria-devotie. Het aan Maria de Dolore gewijde kerkgebouw in Zonnemaire werd in 1866 afgebroken wegens de bouwvallige staat. Het huidige kerkgebouw van de Protestantse gemeente werd in 1868 in gebruik genomen.

Huib Uil

Meer nieuws