Zoek de verschillen

Alles moet anders. Marten Toonder voorzag al in 1966 onze actuele vernieuwingsdrift.

Even het geheugen opfrissen.
Heer Olivier B. Bommel en Tom Poes lijden schipbreuk en spoelen aan op het eiland met de toepasselijke naam Novo. Op Novo waart het nieuwe denken rond. De welvaart is gestegen tot grote hoogte. Verveling is een endemische kwaal geworden. Normen en waarden zijn omgedraaid. Reljeugd mishandelt hen die anders zijn of denken. Bewoners dragen een Idoolmasker, een gezichtsmasker, waardoor vreemdelingen meer opvallen. Een Kul Tuur met te veel vreemde invloeden gaat eraan, legt de Idoolmaker uit aan de nog wat onwennige schipbreukelingen. De continue zoektocht naar nieuw talent verbindt. Het lijkt wel de cultuur van De Mol.
Als heer van stand kan Bommel wel genieten van zijn status als Idool. Hij ervaart wat de Idoolmaker hem leert, namelijk dat een idool helemaal ‘in’ is. Immers, wat een idool doet, doet iedereen en dat schept ook een band. Maar deze heer van stand mist toch veel wat het leven werkelijk aangenaam maakt. Tom Poes laat zich minder dan zijn oudere vriend meeslepen door tijdgeest. Hij schouwt de cultuur op Novo en meent diverse facetten ook te herkennen dichter bij huis. Ook daar is nieuwer denken ontwaakt. Fictie schept profeten.

Want hoe anders vergaat het ons nu? Is ons nieuwer denken eigenlijk dan zo nieuw?

Onze roep naar verandering van bestuurscultuur manifesteert zich in een diepe hunkering naar geld, naar veel geld. Het kabinet geeft eerst miljarden euro’s uit en zoekt daarna wel uit waaraan en hoe. Over de geringe kans op terugbetaling van 18 miljard euro, die de fiscus heeft uitgeleend aan talloze noodlijdende belastingplichtigen, hoor je niemand.
Nog meer cultuur. De liefde voor Rembrandt kost ons 175 miljoen euro extra, bestemd voor een belastingparadijs. Geld is de moderne verschijningsvorm van een oude bekende, de aflaat. Een aflaat voor behoud van de macht. Niets nieuws onder de zon. De mens wordt ingeschat als verdienmodel. Geld is ook cultuur. Zo is het al sinds de VOC. Geld is ook een grondslag van normen en waarden geworden. Dat werkt door in onze bestuurlijke of wetenschappelijke integriteit. Een minister met een bijbaan als lobbyist, de VU die wetenschappelijk onderzoek naar wereldwijde mensenrechtenschendingen laat financieren door China, maar ja, wereldwijde sportmanifestaties realiseren we ook dankzij diezelfde schendingen.

De roep om verandering klinkt het luidste van hen, die deze macht al decennia lang zelf vorm geven met hun eigen gedrag. Het is een wrange vrucht van hun eigen ambitie, die niet omziet. Met ‘nu moet alles anders’ wordt bedoeld: zoals het was vóór corona. Omstandigheden veranderen nu eenmaal eerder dan dat de mens zelf verandert.

Je zou vergeten dat kunst ook tot cultuur behoort. Onze premier beoefent zelf een hoog ontwikkelde vorm van kunst. Hij is een zeer behendig kunstenaar, een overlevingskunstenaar.

Kortom, alles is nu anders. Intussen zoeken we door naar de verschillen.

Wim Klaassen