Gevelstenen in Plan Buijse te Zierikzee

Sinds 2020 heeft Zierikzee een geheel vernieuwde wijk. In het noordwestelijk deel, binnen de stadsgrachten, zijn 141 naoorlogse woningen gesloopt en hebben plaats gemaakt voor nieuwe. Plan Buijse, in de wandeling Buzee, een samentrekking van Buijse en Zierikzee, heeft een metamorfose ondergaan en met succes. Terecht is er veel lof voor de variatie in de 129 woningen en de ruimtelijke indeling. Het is een fraaie aanwinst geworden waarvoor de Woningbouwvereniging Zeeuwland en alle andere daarbij betrokken ontwerpers, bouwers en partners een dik compliment verdienen. Positief is ook dat de oude straatnamen zijn behouden. In de wijk is een straat nieuw en die kreeg de naam Buijsestraat naar C. Buijse die hier zijn tuinderij had en naar wie het bouwplan werd genoemd.

Positief is ook dat de oude gevelstenen uit de verdwenen Godskamertjes in het plan zijn ingepast. Die gevelstenen bevonden zich in de zijgevel van een van de nieuwbouwhuizen aan de Hofferstraat, hoek Raveslootstraat, die daar na de watersnoodramp van 1953 werden gebouwd. Die locatie was weloverwogen want op die plaats stonden de zoeven genoemde kamertjes. Het was een rij huisjes, dertien in totaal, gebouwd voor oude leden van het Schippersgilde en Kleermakersgilde of hun weduwen. De huisjes dateerden uit de vijftiende eeuw. Ze werden gebouwd met geld beschikbaar gesteld door het rijke echtpaar Jan Janszoon en Marekijn Oellaerdsdochter, die dat in 1437 had laten vastleggen.

Wegens bouwvalligheid werden de huisjes in 1954 afgebroken waarbij de gevelstenen gespaard bleven. De Woningbouwvereniging ‘Beter Wonen’ heeft gezorgd voor herplaatsing. In plaats van ze opnieuw in te metselen in de zijgevel van de woning, die ongeveer op diezelfde plaats staat, is er nu voor gekozen de stenen te verwerken in een zitbank, die daar dichtbij staat. Het is geen gelukkige oplossing. Gevelstenen horen in een gevel thuis, ze zijn ook niet bedoeld om tegen te zitten. De toelichtende tekst, die zich in de gevel onder de stenen bevond, is verwerkt in het zitvlak, maar zonder enige aanvulling. Dat laatste is wenselijk want in de tekst gaat het over de ‘hier aangebrachte gevelstenen’ door de genoemde woningbouwvereniging.

Het betreffen drie stenen. Op de ene staat een schaar als verwijzing naar het Kleermakersgilde. De middelste steen toont een schip. Op de rechtersteen staat een toelichtende tekst. Die vertelt: ‘Dit Schip is Present gedaan door Pieter van eenNaam Deken van Schippers Gilde anno 1770’. In de gilden waren degenen verenigd die hetzelfde ambacht of beroep uitoefenden. Ze behartigden de belangen van hun beroepsgroep en hadden ook een sociale functie. Daaruit vloeide voort dat ze zich inzetten voor de weduwen van overleden gildebroeders en voor leden die door omstandigheden het moeilijk hadden of die door ouderdom hun beroep niet meer konden uitoefenen. Voor hen waren de huisjes bedoeld.

Elk gilde werd bestuurd door een deken en ommegangers, die ieder jaar werden gekozen uit het midden van de gildebroeders. Pieter van Eenennaam werd geboren in Wolphaartsdijk in 1708 en was in Zierikzee schipper. Door middel van de andere steen weten we dat hij de steen heeft laten maken als cadeau voor zijn gilde. Acht jaar na plaatsing overleed Pieter. In 1820 kwam de stad in het bezit van de huisjes. Ze werden in 1854 overgedragen aan de Diaconie van de Hervormde gemeente, die de armlastige leden hier onderdak bood. De Diaconie verkocht de huisjes met de grond om plaats te maken voor de bouw van woningen. Zou het komen tot herplaatsing dan is het aan te bevelen om de steen met de tekst direct onder die met het schip te plaatsen, want dat was de oorspronkelijke situatie.

Huib Uil