Elders

Lastige mensen die gelijk hebben, moeten dat nog zien te krijgen. Mijn beste vriend was musicus. Hij wilde zijn amateurkoor laten delen in de vreugde van de muziekbeoefening. Zijn besturen kregen het soms met hem aan de stok door zijn heldere uiteenzettingen. Dan ontspon zich een geprikkelde gedachtenwisseling. ‘U heeft ook altijd gelijk!’ ’Kan ik het helpen?’
Het is nu eenmaal toch de toon, die de muziek maakt.
De waarheid is vaak ongemakkelijk.

Waar vele monden principes belijden roept waarheid vaak weerstanden op.
Betonrot is een gevaar in organisaties, ofschoon betonrot eigenlijk niet bestaat, rot beton wel.
Een verstandig man als Herman Tjeenk Willink heeft jaar in jaar uit geschreven over de zwakheden in ons politieke systeem en probeerde verandering in gang te zetten. Veel eerder al, in 1976, schreef Anne Vondeling, voorzitter van de Tweede Kamer, zijn pamflet ‘Lam of Leeuw’ over het parlement als controleur van het kabinet en hoeder van de democratie. Hij noemde het parlement een praatwinkel, een papieren poes, een dorre tak van een steeds dikker wordende boom, een bloedeloze stempelmachine, een de burgers verdrietend praatcollege. Zijn analyse betrof eigenlijk de staat van het gehele openbare bestuur.
Welnu, wat is er sinds Anne veranderd? Is het lam nu schaap?

In de toeslagenaffaire brulden twee leeuwen. In de notulen uit de ministerraad lazen we over één minister, die onderkende dat ook kritiek bij democratie hoort en over een wankelende staatssecretaris, die tegelijk het probleem en de diverse oorzaken daarvan scherp zag. Hij vocht tegen de klippen op en zijn pleidooi voor compensatie van gedupeerden werd coalitie-breed afgewezen. In de Kamer werd hij steeds opnieuw verrast door verzwegen feiten. De enquêtecommissie hoorde van loyale direct verantwoordelijken alsmaar: Hieraan heb ik geen herinnering. Dit staat me niet bij. Soms gecombineerd met staaltjes van scherpe herinnering, die om voorrang streden met een uitgesproken selectief geheugen. Uit mijn selectief geheugen borrelt dan weer dat advies op van die onvergetelijke secretaris-generaal in de tv-serie ‘Yes, Minister’, wanneer de prime-minister zich weer eens in de nesten heeft gewerkt: ‘Als u het eens probeert met de waarheid’. Dat is ook loyaliteit. Namelijk aan de waarheid.

Hoe dan ook, de coalitie ging de brullende leeuw desensibiliseren. Vorming van coalities is een groot goed van democratie, maar kan leiden tot onderwerping aan coalitiedwang, waaraan alles ondergeschikt wordt. Vooral de inhoud. Herkenning in de spiegel blijft moeilijk. Ambitie ziet niet om.

Italo Calvino blijft een onvergetelijke schrijver. Hij verbeeldde de waarheid in vele gedaanten. Eén van zijn verhalen gaat over Agilulf, ‘De ridder die niet bestond.’ Agilulf had zich in zijn harnas gehesen, dat alleen kon lopen, maar verder van binnen helemaal leeg was. Het verhaal is een parabel over een zeker type mens. Leeg.

Wel kunnen we van ridders leren dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat.