Prof.dr. J.H. van der Maas (1936-2020)

Met trots wordt in het gedenkboek ‘Honderd jaar blokken’, opgemerkt dat de Zierikzeese Hogere Burgerschool acht hoogleraren voortbracht. Een daarvan was J.H. van der Maas, die recent op 83jarige leeftijd overleed. Deze bolleboos was een gezaghebbend wetenschapper.

Johannes Hubrecht van der Maas werd vernoemd naar zijn beide grootvaders: Johannes van der Maas en Hubrecht Wagemaker. Hun zoon Leendert Marinus van der Maas en zijn dochter Pieternella Cornelia Wagemaker hadden een boerderij aan de Rijksweg in Oosterland, dichtbij de scheidingsdijk met de Vierbannenpolder. Daar groeide Johannes Hubrecht, die Joop werd genoemd, op. Reeds op de lagere school bleek zijn waardoor hij een of twee klassen kon overslaan. Met zoveel ambitie lag de vervolgopleiding, de Hogere Burgerschool in Zierikzee, voor de hand.

In 1953 deed hij eindexamen wat hij vanwege de evacuatie na de watersnoodramp in Hilversum aflegde. Samen met onder meer Rinus van Langeraad, die me op Joop van der Maas attendeerde en bouwstenen aandroeg voor deze column, maakte hij deel uit van de groep scholieren die na de ramp een reis naar Engeland mocht maken op uitnodiging van de Rotaryclub in Stone in Staffordshire. Tijdens de wekelijkse lunch van deze Rotaryclub hield Joop namens de scholieren een toespraak in voortreffelijk Engels. Zijn docenten in dat vak, de dames M.C. Monna en C. Prinsen Geerlings, verdienen hier dan ook vermelding.

Op de Hogere Burgerschool was het de docent scheikunde dr. J.C. Röhner, sinds 1929 aan de school verbonden, die Joop wist te interesseren en stimuleren voor zijn vak. Dat leidde ertoe dat hij scheikunde ging studeren aan de Rijksuniversiteit in Utrecht waar hij in 1953 werd ingeschreven. In oktober 1959 legde hij zijn doctoraal examen af met biochemie als hoofdvak. Zijn talenten werden ook aan de universiteit naar waarde geschat zodat hij kon beginnen aan een promotieonderzoek. Dat gebeurde in een werkgroep van het Analytisch Chemisch Laboratorium. Hij klom op tot wetenschappelijke ambtenaar.

In 1965 volgde de promotie van Joop van der Maas in Utrecht op een proefschrift met als titel ‘Potassium bromide disk sampling for infrared spectometry’. In deze Engelstalige dissertatie deed de promovendus verslag van de resultaten van zijn onderzoek. Het ging om de methode om stoffen voor een spectraalanalyse gereed te maken. Daarvoor werden ze met zout (Potassium of Kaliumbromide) vermengd. Voor medisch onderzoek verfijnde Van der Maas de methode zodanig dat het mogelijk werd om een hoeveelheid van een miljoenste gram te analyseren. Voor zijn onderzoek werden stoffen uit de Verenigde Staten naar Nederland gestuurd.

Joop van der Maas promoveerde bij prof.dr. G. Dijkstra wiens assistent hij was. Van der Maas werd lector waardoor hij ook het onderwijs impulsen kon geven waarvoor hij zich levenslang bleef inzetten. In 1980 volgde de bekroning van zijn wetenschappelijke loopbaan met de aanstelling als hoogleraar in de Spectrochemische Analyse. Daarnaast was hij tot zijn emeritaat in 2001 hoofd van de afdeling Vibratie Spectroscopie. Steeds weer was hij op zoek naar nieuwe mogelijkheden en technieken om tot verdere verbetering te komen.

In de loop van de jaren publiceerde hij, al of niet met anderen, ruim tweehonderd artikelen en boeken op zijn vakgebied waarmee hij internationaal gezag verwierf. Ook richtte hij een tijdschrift op voor vakgenoten en geïnteresseerden. Na zijn emeritaat bleef Joop van der Maas betrokken bij zijn departement scheikunde, onder andere als voorzitter van promotiecommissies. Toen L.A. Capelle, correspondent in Oosterland van de Zierikzeesche Nieuwsbode, in 1980 een artikel schreef over Joops eervolle benoeming als hoogleraar sloot hij af met deze zin: ‘Ondanks deze unieke promotie is de heer Van der Maas steeds dezelfde gebleven’. Dat heeft Joop vast en zeker in Oosterland geleerd.

Huib Uil