‘Vreemd om als vluchteling onder de zeespiegel te komen wonen’

Het vluchtelingenvraagstuk heeft het nieuws van 2015 overheerst. Beelden komen de huiskamer binnen van grote stromen mensen, op zoek naar een veilige omgeving. Terwijl de politiek wereldwijd naar een oplossing zoekt, wordt lokaal alles in het werk gesteld om vluchtelingen te huisvesten. Tijdelijke crisisopvang in het sportcentrum van Westerschouwen, maar ook meer permanente huisvesting voor statushouders: mensen die (in principe) mogen blijven. En daar komt Vluchtelingenwerk om de hoek kijken. Coördinator op Schouwen-Duiveland is Paula Schiettekatte uit Zierikzee. Een gesprek met haar.

Een bijzonder jaar?

,,Ja zeker. Een hectisch jaar, waarbij alles onder druk is komen te staan. Je bent met van alles en nog wat tegelijk bezig. Gelukkig hebben we ook veel vrijwilligers die de helpende hand bieden.”

Vluchtelingenwerk gaat aan het werk als bekend is dat er iemand vanuit een asielzoekerscentrum naar Schouwen-Duiveland wordt verwezen. Hoe moeten we ons dat voorstellen?

,,Mensen krijgen een brief en lezen dan dat ze naar Schouwen-Duiveland gaan. Dat is best vreemd voor ze. Ze googlen en praten er met anderen over. Het is ook wel gebeurd dat iemand niet durfde te komen omdat we hier onder de zeespiegel leven. Ik kan me die gedachte wel voorstellen. Ondertussen is het zaak dat deze mensen binnen twaalf weken een woning toegewezen krijgen van Zeeuwland. In het begin werd er vaak voor plaatsen als Zierikzee, Haamstede en Bruinisse gekozen. Nu kunnen alle dorpen, zoals bijvoorbeeld ook Ellemeet, aangewezen worden. Formeel wordt de mensen gevraagd met de woning in te stemmen, maar in de praktijk moeten ze het er wel mee doen. Of de woning moet bijvoorbeeld echt niet geschikt zijn. Het streven is wel om mensen in de buurt van een winkel en het openbaar vervoer te plaatsen. In Kerkwerve rijdt geen bus. Dat is lastig dus.”

Dan komt ook Vluchtelingenwerk in actie. Vooral het eerste jaar is de begeleiding van de nieuwkomers van groot belang.

,,Ja zeker. De mensen worden geholpen met de inrichting van de woning. Daarvoor kunnen ze een klein bedrag lenen dat wel weer terugbetaald moet worden. Mensen denken nog vaak dat vluchtelingen alles maar krijgen maar dat is niet zo. Ook de inburgeringscursus moeten ze zelf betalen door geld te lenen bij DUO. Als de cursus niet lukt, als mensen afhaken dan moeten ze het bedrag terug betalen. En ook de verblijfsstatus kan dan in het geding zijn. Ook helpen we bij het opstarten van een 'administratief leven ' aanvragen uitkering, digi-d, toeslagen, ziektekostenverzekering, enzovoort.”

Wat houdt die inburgering eigenlijk in?

,,Het gaat naast het leren van de taal ook over allerlei zaken. Over onze geschiedenis bijvoorbeeld. Ja, dan denk je wel eens hoe belangrijk is dat? Maar ook over onze waarden en normen. Wat doen je bijvoorbeeld als er in je omgeving een kind geboren wordt? Hoe werkt dat hier? Over het algemeen nemen de mensen zo’n cursus heel serieus en lukt het ze ook. Anderen – oudere mensen bijvoorbeeld – hebben er wel moeite mee. Het is best pittig hoor. Het is niet iets wat je even doet.”

Ondertussen is het de taak van Vluchtelingenwerk om de mensen op de rails te helpen?

,,Helpen bij de inrichting van hun woning bijvoorbeeld. Adviseren om bijvoorbeeld witgoed als een wasmachine nieuw te kopen, om niet snel in de problemen te komen. Er zijn zoveel dingen die de mensen niet weten. Een bezoek aan de tandarts in de veronderstelling dat je goed verzekerd bent en dan een rekening van achthonderd euro krijgen. Daarmee komen ze meteen op achterstand. En de belastingdienst is ook zo lastig. Die snapt in de regel niet dat een statushouder geen verleden heeft in ons land.”

Op Schouwen-Duiveland klinkt nauwelijks enige wanklank omtrent de vluchtelingen. Is dat ook jouw ervaring?

,,Zeker. Kijk er zal altijd wel eens iets zijn, maar het draagvlak op Schouwen-Duiveland is groot. Wiens verdienste dat is? Ik denk van allemaal. Ook van ons. Wij proberen mensen ook op onze cultuur te wijzen. Ik begrijp dat mensen het vreemd vinden als iemand bijvoorbeeld geen hand wil geven. Juist dan is het van belang dat mensen van elkaar weten? Ik vind dat ook moeilijk. En dat heb ik ook met een boerka. Ik wil graag iemands ogen kunnen lezen.”

Is de samenleving veranderd in de loop der jaren. Je hebt al jarenlange ervaring. Indertijd bij het COA (centraal orgaan opvang asielzoekers), het AZC in Haamstede.

,,De samenleving is zeker veranderd. De politiek reageert ook anders. Het is er niet gemakkelijker op geworden. Als ik op televisie de aanslagen in Parijs zie gebeuren, dan is het eerste wat ik denk: wat betekent dat voor de mensen hier op Schouwen-Duiveland? Ik spreek dan ook mensen die bang zijn dat ze nagewezen worden. Dat ze als een potentiële terrorist worden gezien. Dat is moeilijk hoor. En ik snap ook dat wij ons zorgen maken. Het raakt ons gevoel van veiligheid.”

Overheden hebben er de mond van vol dat radicalisering op de loer ligt. Is zoiets denkbaar op Schouwen-Duiveland?

,,Je kunt het nergens uitsluiten. Dus ook niet hier. Maar wij hebben nog nooit iets in de zin gezien.”

Nooit een bezorgd telefoontje naar de burgemeester?

,,Nee. De opvang is hier goed geregeld. Geen grote achterstandswijken zoals in Parijs bijvoorbeeld. Het is altijd van belang dat je mensen opneemt in de samenleving. Als men zich buitengesloten voelt, kan dat tot problemen leiden. Hoe eenzamer men zich voelt, hoe minder men zich hier thuis voelt. Het kan dan verleidelijk zijn om te vluchten in het verkeerde. Het is trouwens wel bizar dat we vandaag de dag alles in het nieuws op de voet kunnen volgen. Als er vroeger iemand vanuit Zaïre naar Schouwen kwam, was het land voor ons onbekend. Nu zien we zoveel. We zien de mensen vluchten in een boot.”

Je zegt dat het draagvlak op Schouwen-Duiveland groot is. Scheelt het dan nog uit welk land de vluchtelingen komen?

,,Je ziet wel dat mensen vanuit een Westerse cultuur sneller opgenomen worden. In het asielzoekerscentrum in Haamstede zaten mensen uit Bosnië en Servië. Daar hadden we natuurlijk wel wat mee. Hetzelfde geldt voor vluchtelingen uit Syrië. Ik vind het lastig om landen te noemen, waarmee we ons minder kunnen identificeren, maar die zijn er wel natuurlijk. We hebben mannen uit Eritrea. Die zijn allemaal als broers voor elkaar. Dat is toch anders dan we hier gewend zijn. Maar ook hier valt of staat het met wat weten we van elkaar.”

En weten we genoeg van elkaar?

,,Nou, nee eigenlijk. We accepteren de mensen hier. Dat is goed. Maar we ervaren ze vaak nog niet als onze buren. Elkaar even aanspreken als er iets is bijvoorbeeld. Ik zie graag dat ze samen gaat voetballen, koffie drinken. Dat soort dingen. Daar kan nog wel wat verbeterd worden. Maar ik kan ook mooie voorbeelden noemen. Zoals gezinnen die in Bruinisse volledig opgenomen zijn. Waar de mensen voor ze klaar staan. Er gebeurt heel veel.”

Maar toch is het voor de meesten erg lastig om werk te vinden?

,,Dat is waar. Jammer is dat. Want een statushouder mag werken en heeft in die zin dezelfde rechten en plichten als iemand die hier geboren is. Toch blijft het lastig om deze mensen aan een betaalde baan te helpen. Er is dus nog wel wat te winnen.

Een idealistische gedachte?

,,Ik kom uit een rood nest. Heb het van mijn grootvader meegekregen. Dat was een rode rakker. En als kind al wilde ik ook een negerpop hebben, anders was mijn plaatje van de wereld niet compleet. Dat ik na mijn studie maatschappelijk werk in dit werk terecht ben gekomen, is dan ook niet zo gek toch? De slogan van Vluchtelingenwerk is nu dat we de vluchtelingencrisis niet kunnen oplossen, maar dat de mensen hier wel op ons kunnen rekenen. En zo zit ik er ook in. Ik vind het heel moeilijk om een oordeel te hebben over wat zich op dit moment allemaal in de wereld voltrekt.”

Zelf bereid om een vluchteling in huis te nemen als de nood aan de man is?

,,Mmm, vanuit mijn hart zeg ik ja. Maar verstandelijk is het nee. Maar daarvoor hoeft het geen vluchteling te zijn die voor de deur staat, dat geldt dan wat mij betreft voor alle mensen in nood.” Paula Schiettekatte: ,,We accepteren de mensen hier. Dat is goed. Maar we ervaren ze vaak nog niet als onze buren. Elkaar even aanspreken als er iets is bijvoorbeeld. Ik zie graag dat ze samen gaat voetballen, koffie drinken. Dat soort dingen”.