Deel Berlijnse muur naar Zierikzee

Uiterlijk 22 september vertrekt vanuit Berlijn het motorschip ‘Res Nova’, dat een deel van de Berlijnse Muur naar Zierikzee verscheept. Het muurdeel, met een kraan in het ruim getild, is niet beschilderd door een Nederlandse kunstenaar, zoals de bedoeling was. Het schippersechtpaar hoopt eind oktober, beurtelings varend, via de Oosterschelde in Zierikzee aan te komen. Met de trage vaartocht moet minstens 900 km worden overbrugd. De muur komt tijdelijk op het Zierikzeese Havenplein te staan.

In totaal worden drie muurdelen naar Nederland overgebracht. Op 9 november, de dag waarop 25 jaar geleden in 1989 de gehate Berlijnse Muur viel, worden ze tentoongesteld in drie Nederlandse gemeenten: Sittard, Amsterdam en Zierikzee. De organiserende stichting Muurbrekers wil hiermee aandacht schenken aan de forse groei van grensmuren wereldwijd. Meer dan tienduizend kilometer is in de afgelopen tien jaar opgeworpen. De contacten met Zierikzee zijn ontstaan vanuit hotel-restaurant de Wildeman.

Op 1 en 2 september verlieten drie van de vier deelnemende schepen Berlijn. Via de Oostzee varen zij op Nederland aan. De Ebenhaezer gaat daarna naar Sittard, waar het muurstuk op de grens met Duitsland zal worden geëxposeerd. De Deo Volente, met Plet als schipper, eindigt in Amsterdam, bij het poppodium Melkweg. De Mentor, die de bloembollen aanboerde, keert leeg terug. De Res Nova, die aankoerst op Zierikzee, moet als enige nog vertrekken.

Niet eerder kwam de Berlijnse Muur naar Nederland. Het is de bedoeling dat de muurdelen na november elders tijdelijk of permanent worden geplaatst, en zo steeds hun verhaal vertellen: Hoop op een wereld zonder grensmuren, zoals ook het thema is van de herdenkingsfestiviteiten in Berlijn in november.

Arne van Herk (1944) en Sabien de Kleijn (1946), beiden architect en schipper van de Res Nova, waren er destijds niet bij in Oost-Berlijn. Alleen de Ebenhaezer heeft de historische tocht onlangs opnieuw gemaakt, zeggen ze. ,,Maar er zijn wel nog enkele schippers van toen naar Berlijn overgekomen”, aldus Sabien. ,,Ze hebben alleen hun schip niet meer.” Arne: “Die schippers van 1987 zijn nu natuurlijk ook al oud, 75 tot 80 jaar.”

Het echtpaar kocht het motorschip in 1970 in Rotterdam en gebruikt het sindsdien als woning in Amsterdam, liggend aan de Veemkade. Ze varen er geregeld mee, zij het niet in opdracht, maar ,,voor de lol”, zegt Arne, en dan hoofdzakelijk in Nederland. Soms wordt het België. De tocht naar Berlijn maken ze op uitnodiging. ,,Wij hebben het grootste schip, dertig bij 4,75 meter, en het laadruim kan 130 ton aan lading hebben.”

De Res Nova zou oorspronkelijk dan ook twee muurdelen vervoeren. Maar dat ging ter plekke niet door. Doordat de werkelijke maten niet overeenkwamen met de schriftelijk opgegeven afmetingen, konden er geen twee muurdelen in het motorschip worden geladen, maar slechts een. Hoe het met het vierde deel gaat aflopen, is nog niet bekend.

In het midden van het ruim van de Res Nova ligt nu dat ene deel voor Zierikzee, massief, lomp en onverzettelijk. En onbeschilderd. Op het muurstuk zit alleen wat gebruikelijke graffitti. Arne van Herk weet niet of het Zierikzeese muurdeel alsnog wordt beschilderd; dat wordt nog besproken. Voor hem persoonlijk hoeft het niet. ,,De twee andere delen zijn al beschilderd, door Michiel Ragner en Bas van der Wal. Maar daardoor is er iets verdwenen.” Hij bedoelt: aan authenticiteit. “Een kunstenaar heeft immers iets toegevoegd.” Het Berlijnse steen wordt 8 november op het Havenplein gezet. Volgende week meer nieuws over het unieke project. Plet deelt vanaf de Deo Volente telefonisch mee dat het beschilderen niet meer lukt.

Arne en zijn vrouw wilden Berlijn niet meteen weer rechtsomkeert verlaten en blijven daarom nog een poos in de stad. ,,We nemen de kans om Berlijn, de cultuur, mee te maken.” Zij kunnen ook hun tijd zelf indelen; ze hoeven zich niet te haasten. Maar op 22 september gaan ze toch echt Berlijn uit. De tocht naar Nederland duurt lang en is vermoeiend genoeg; ze moeten bijtijds vertrekken.

De route staat al vast. Arne: ,,We gaan terug over de rivier de Weser. Via Minden naar Bremen, en dan via de Dollard naar Delfzijl, Groningen, Lemmer, Enkhuizen, Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht.” Vanuit Dordrecht wordt aangevaren op het Volkerak en zo bereikt het echtpaar via de Oosterschelde dan ten slotte Zierikzee, waar het muurdeel een maand lang wordt getoond.

,,Je kunt”, zegt Arne, ,,niet dag en nacht varen. ,,Amsterdam is al 800 km en met Zierikzee komt er honderd bij. De tien kilometer per uur halen we echt niet. Vijf uur achtereen varen is voor ons, op onze leeftijd, het maximum. Je bent immers in het buitenland; het is vreemd water. Je moet zeer geconcentreerd varen.” Sabien vult aan dat er misschien onderweg nog wel matrozen aan boord moeten komen, om de tocht naar op tijd in Zierikzee te vervolmaken.

Een ding is zeker: het muurdeel zal de Res Nova niet aan snelheid doen inboeten. Voor dit schip is het stuk beton een peulenschil. De Wildeman gaat rondom de Muur diverse activiteiten organiseren.