Een nieuwe koningin, 1948

Vijfenzeventig jaar geleden verkeerde Nederland eind augustus en begin september in een feestroes.

Nederland krabbelde na de Tweede Wereldoorlog langzaam uit het dal omhoog. Het waren jaren van soberheid toen de wederopbouw in volle gang was. Dat vertaalde zich in de omstandigheid dat diverse levensbehoeften alleen te verkrijgen waren via een bonnenstelsel. Dat nam niet weg dat er ruimte werd gemaakt voor feestelijkheden.

Koningin Wilhelmina tobde met haar gezondheid en dat was een van de redenen voor haar om in 1948 af te treden. Maar dan wel na het vieren van haar vijftigjarig regeringsjubileum want op 6 september 1898 was zij op achttienjarige leeftijd ingehuldigd. De tijd was gekomen om de kroon over te dragen aan haar dochter Juliana. Nu was koningin Wilhelmina op 31 augustus jarig en dat was daarmee Koninginnedag. De regering besloot die dag te bestemmen voor het vieren van het regeringsjubileum.

Ook op Schouwen-Duiveland werd dit heugelijke feit en de inhuldiging van de nieuwe landsvrouw gevierd. Elke plaats op het eiland zette zich daarvoor in onder leiding van de Oranjevereniging of een daarvoor gevormd comité. Bij het afscheid van koningin Wilhelmina hoorde een nationaal cadeau. Hare Majesteit gaf aan dat zij een fonds ter bestrijding van kanker op prijs zou stellen. Daarvoor werd, ook op het eiland, druk gecollecteerd. Zo ontstond met twee miljoen gulden als startkapitaal het Koningin Wilhelminafonds, nu KWF Kankerbestrijding.

Allerwege was het feest op dinsdag 31 augustus. Begonnen werd met kerkdiensten, een toespraak door de burgemeester, kinder- en volksspelen, optochten met praalwagens met het muziekkorps voorop en ’s avonds een lampionnenoptocht. Dat we een nieuwe koningin kregen, was ook aanleiding om feest te vieren. Op maandag 6 september 1948 werd de nieuwe koningin ingehuldigd. Op zaterdag 4 september had Wilhelmina afstand van de troon gedaan in het Koninklijk Paleis aan de Dam in Amsterdam. Direct daarna, om twaalf uur, verscheen zij op het balkon, samen met haar dochter en schoonzoon prins Bernhard. Wilhelmina sprak de menigte toe en besloot haar toespraak met ‘Leve de Koningin’ en gaf haar dochter een kus. De menigte jubelde uit een mond.

Hoewel op 31 augustus feest was gevierd, kon men op 6 september niet achter blijven. In sommige plaatsen, zoals Dreischor, Sirjansland, Scharendijke, Elkerzee en Ellemeet, werd gekozen voor zaterdag 4 september. In Bruinisse en Burgh waar op 31 augustus al een groot feest was geweest, besloot men toch ook op 6 september mee te feesten. Op die dag kwamen diverse gemeenteraden bij elkaar, werd de proclamatie van de nieuwe vorstin voorgelezen en hield de burgemeester een toespraak. In Burgh deed burgemeester Van Citters dat in zijn ambtskostuum en in Bruinisse deed burgemeester W. van den Berg dat in zijn nette pak. Adressen en telegrammen van dank aan nu prinses Wilhelmina en van trouw aan koningin Juliana werden verzonden. Tussendoor, op zondag 5 september, werd in de kerken stilgestaan bij de troonswisseling.

De gemeenten schaften portretten aan van de nieuwe koningin, al of niet met haar gemaal, voor de raadszalen. Koninginnedag werd voortaan op 30 april gevierd, de geboortedag van koningin Juliana. Toen prinses Beatrix in 1980 haar moeder opvolgde bleef Koninginnedag op 30 april. Het was een eerbetoon aan haar moeder, maar ook omdat de verjaardag van Beatrix, 31 januari, geen aantrekkelijke dag was voor buitenevenementen. Met het aantreden van koning Willem-Alexander in 2014 verschoof de datum naar zijn geboortedag 27 april en houden we Koningsdag. Valt die op zondag, dan wordt het de zaterdag ervoor gehouden. Tot 1980 was dat op de daaropvolgende maandag.